Na gruncie prawa bilansowego i podatkowego, pojęcie „jednostka powiązana” ma szczególne znaczenie. Właściwe zrozumienie tego terminu jest kluczowe dla poprawnego opodatkowania przedsiębiorstw, ujawniania transakcji w sprawozdaniach finansowych oraz oceny zwrotu z inwestycji.
Definicja jednostki powiązanej
Artykuł 3 ust. 1 pkt 43 ustawy o rachunkowości definiuje jednostkę powiązaną jako jedną z dwóch lub więcej jednostek wchodzących w skład danej grupy kapitałowej. Grupę kapitałową tworzy jednostka dominująca wraz z jednostkami zależnymi.
Kluczowe elementy definicji
- Grupa kapitałowa: Jednostka dominująca, zazwyczaj spółka handlowa lub przedsiębiorstwo państwowe, sprawuje kontrolę nad jednostkami zależnymi.
- Jednostka dominująca: Posiada zdolność do kierowania polityką finansową i operacyjną innej jednostki, w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych z jej działalności. Kontrola ta może wynikać z posiadania większości głosów, uprawnień do powoływania lub odwoływania członków zarządu, lub umów z jednostką zależną.
- Jednostka zależna: Spółka handlowa lub podmiot działający zgodnie z prawem handlowym, kontrolowana przez jednostkę dominującą.
- Powiązania kapitałowe i osobowe: Zależność między osobami fizycznymi, prawnymi, organizacjami nieposiadającymi osobowości prawnej lub zakładami zagranicznymi, związaną z kapitałem lub osobami, obliguje do oznaczania dokumentów transakcyjnych w celu identyfikacji relacji.
- Znaczący wpływ: Wywieranie znaczącego wpływu dotyczy obszaru kapitałowego, zdolności osoby fizycznej do wpływania na decyzje gospodarcze przedsiębiorstwa oraz koneksji rodzinnych.
- Instrumenty powiązań: Posiadanie co najmniej 25% udziału w kapitale, prawie głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, oraz uczestnictwo w zyskach, majątku czy certyfikatach inwestycyjnych.
Rodzaje powiązań
Ustawa o rachunkowości wyróżnia dwa główne układy powiązań:
- Układ pionowy: Jednostka dominująca i jej jednostki zależne.
- Układ poziomy: Jednostki zależne od siebie nawzajem.
Jednostki powiązane a sprawozdania finansowe
Jednostki powiązane mają obowiązek wykazywania transakcji z nimi w sprawozdaniach finansowych. W bilansie należy wyodrębnić aktywa i rozrachunki, w rachunku zysków i strat – przychody netto ze sprzedaży oraz koszty finansowe, a w rachunku przepływów pieniężnych – wpływy ze sprzedaży i wydatki na nabycie aktywów finansowych jednostek powiązanych. Informacje te powinny być również zawarte w notach dodatkowych informacji i objaśnień.
Różnice w definicjach: UoR a MSR 24
W porównaniu z polskimi przepisami o rachunkowości, Międzynarodowy Standard Rachunkowości (MSR) 24 kładzie większy nacisk na powiązania osobowe. Zgodnie z MSR 24, osoba lub jej bliski członek rodziny jest powiązany z jednostką sprawozdawczą, jeżeli sprawuje kontrolę, współkontrolę, ma znaczący wpływ na jednostkę sprawozdawczą lub jest członkiem kluczowego personelu kierowniczego jednostki sprawozdawczej lub jej jednostki dominującej.
Podsumowanie publikacji
Pojęcie jednostki powiązanej jest zdefiniowane w ustawie o rachunkowości jako dwie lub więcej jednostek wchodzących w skład grupy kapitałowej. Identyfikacja i zrozumienie relacji między jednostkami powiązanymi jest kluczowe dla prawidłowego sporządzania sprawozdań finansowych, rozliczeń podatkowych oraz oceny kondycji finansowej przedsiębiorstw.
